Güneş Sistemi ve Ötesi; Gök Cisimleri
Evrenin Oluşumuyla İlgili Görüşler
Hareketsiz ve başlangıcı olmayan evren: Newton tarafından ortaya atılan bu görüşe göre evren sonsuzdan beri vardır ve sonsuza kadar varlığını sürdürecektir.
Büyük patlama teorisi(Big Bang): Georges Lemaitre göre, evrenin bir başlangıcı olduğunun ve çok büyük bir yoğunluğa sahip bir maddenin patlaması nedeniyle evrenin oluştuğunu ifade eder.
Bulutsu(Nebula)
Uzay boşluğunda bulunan gaz ve toz bulutlarının oluşturduğu kümeye bulutsu denir. Bulutsuların içinde bulunan gaz ve toz bulutlarının sıkışmasıyla yıldızlar oluşur.
Bulutsu türleri: Salma bulutsu, karanlık bulutsu, yansıma bulutsusu, gezegenimsi bulutsu, süpernova kalıntıları.
Yıldız
- Isı ve ışık saçan gökcisimlerine yıldız denir.
- Bulutsu adı verilen gaz ve toz yığınlarının bir araya gelip sıkışmasından oluşur.
- Küresel şekle sahiptir.
- Dünyadan bakıldığında ışıkları titreşimli görünür.
- Hem kendi eksenleri etrafında hem de galaksi yörüngelerinde dolanırlar.
- Yıldızlar canlı değildir fakat bir canlı gibi doğar, yaşar ve ölür. Ömrü sona eren yıldızlar şiddetli patlamalarla parçalanırlar ve uzay boşluğuna dağılır.
- Güneş orta sıcaklıkta bir yıldız olduğu için rengi sarıdır.
- Yıldızlar farklı renklere sahiptir. Sıcak yıldızlar mavi ve beyaz, orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı, soğuk yıldızlar ise kırmızıdır.
- Yıldızların hemen hemen tüm özeliklerini başlangıçtaki kütlesi belirler.
Kuyruklu Yıldız
- Güneş çevresinde dolanan donmuş hâlde su, gaz ve taş parçalarından oluşan gök cisimlerine denir.
- Kuyruklu yıldızlar bir yıldız değildir. Çevrelerinden aldıkları ışığı yansıtarak bir yıldız gibi görünürler.
- Önemli kuyruklu yıldızlar; Halley, Hale Bobb, İkaye Zhang.
- Kirli kartopu olarak da adlandırılır.
Yıldızların Yaşam Süreci
- Yıldızlar bulutsu (nebula) adı verilen gaz ve toz bulutlarının kütle çekim etkisi ile kendi içlerine çökmesi sonucu birkaç milyon yıl içinde oluşmaktadır.
- Yıldızın başlangıç kütlesi küçükse Kırmızı Dev’e dönüşür ve bu yıldızların dış katmanları uzaya saçılır. Geriye merkezlerinde metal ve karbon yığını olan beyaz cüce kalır.
- Yıldızın başlangıç kütlesi büyükse Kırmızı Üstdev’e dönüşür. Sonra bu yıldızların hayatları süpernova patlaması ile son bulur ve yıldızdan geriye nötron yıldızları veya karadelikler kalır.
- Yıldızın yaşam süresi kütlesine göre farklılık gösterir. Kütlesi küçük olan yıldızların ömrü, kütlesi büyük olanlara göre daha uzundur.
Işık Yılı
Işık yılı kavramı, bir zaman ölçüsü değil bir mesafe ölçüsüdür. Işığın boşlukta 1 saniyede aldığı yol 300.000 km’dir. Işığın bu hızla 1 yılda kat etmiş olduğu mesafeye 1 ışık yılı denir.
Karadelik
Ömrü bitmek üzere olan yıldızların bir süre sonra kütlesi merkeze doğru çekilerek karadelikleri oluşturur. Bir merkezde toplanan kütle çevresinde olan ışık dahil her şeyi kendine doğru çekmeye başlar.
Takımyıldızları
Gökyüzünde bir aradaymış gibi gözüken yıldız kümesine denir. Bu kümeler dünyadaki çeşitli canlı veya cansız varlıklara benzetilerek isimlendirilmiştir. Büyükayı, Boğa, Büyük Köpek, Yılan, Küçükayı, Ejderha, Çoban, Kuzey Tacı ve Orion(Avcı) başlıca takımyıldızlarıdır.
Galaksi(Gökada)
Milyonlarca yıldız, uydular, gezegenler galaksi denen büyük sistemleri oluştururlar. Galaksiler; sarmal, çubuklu sarmal, eliptik ve düzensiz şekilde olabilir. Dünya’mız sarmal galaksi olan Samanyolu Galaksisinin Avcı Kolunun üzerindeki Güneş Siteminde yer almaktadır.
Evren > Samanyolu Galaksisi > Avcı Kolu > Güneş Sistemi > Dünya
