Hücre
- Canlının, canlılık faaliyetleri gösteren en küçük yapı birimine hücre denir.
- Canlıların yaşamsal faaliyetleri hücre içerisinde gerçekleşir.
- Hücrenin temel kısımları hücre zarı, sitoplazma ve çekirdektir.
Hücrenin Kısımları
Hücre zarı:
- Canlı ve esnek bir yapıya sahiptir.
- Hücreyi sararak dağılmasını engeller ve dış etkilerden korur.
- Madde alış-verişini sağlayan seçici-geçirgen bir yapısı vardır.
!!! Bitki hücresinde, hücre zarının haricinde hücre duvarı bulunur. Seçici olmayan geçirgen bir yapısı vardır. Hücre duvarı sert ve cansız bir yapıdadır. Hücre duvarı bu sayede bitkiye sağlamlık kazandırır.
Sitoplazma:
- Hücre zarı ve çekirdeğin arasını dolduran yarı akışkan sıvıdır.
- Hücrenin yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştiren organeller burada bulunur.
Çekirdek:
- Hücrenin yönetim merkezidir. Hücre içerindeki faaliyetleri kontrol eder.
- Çekirdek içerisinde anne-babadan gelen ve nesilden nesile aktarılan kalıtsal maddeler vardır.
!!! İlkel yapılı hücrelerin çekirdeği yoktur. Çekirdeği olmayan hücrelerde kalıtım maddesi sitoplazma içerisinde dağınık bir şekilde bulunur.
- Çekirdekte kromozom adı verilen yapılar bulunur. Kromozomlar canlının kalıtsal özelliklerini taşıyan yapıdır. Kromozomların temel yapısını oluşturan moleküle ise DNA denir. DNA hücrenin yönetici molekülüdür. DNA çift iplikten oluşan sarmal bir yapıya sahiptir. DNA’nın belirli uzunluklardaki görev birimlerine gen denir. DNA çok sayıda gen içerir. Genler; saç rengi, göz rengi, burun şekli gibi canlının vücut özelliklerini belirler.
Hücrenin Organelleri
Sitoplazma içerisinde bulunan ve hücrenin yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştiren özelleşmiş yapılara organel denir.
Mitokondri: Hücrenin enerji merkezidir. Bitki hücresinde ve hayvan hücresinde bulunur. Enerji ihtiyacı çok olan hücrelerde sayısı daha fazladır.
Koful: Hücrenin depo merkezidir. Hücre içindeki yararlı ve atık maddeleri depolar. Bitki hücrelerinde büyük ve az sayıda, hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıdadır.
Ribozom: Protein sentezinden(üretimi) sorumludur. Bitki hücresinde ve hayvan hücresinde bulunur.
Golgi cisimciği: Hücre içinde salgı maddelerinin üretilmesi ve paketlenmesini gerçekleştirir. Bitki hücresinde ve hayvan hücresinde bulunur.
Endoplazmik retikulum: Hücre içerisinde iletim ve taşımadan sorumludur. Bitki hücresinde ve hayvan hücresinde bulunur.
Kloroplast: Bitkiye yeşil rengini verir. Sadece bitki hücrelerinde bulunur. Kloroplast bitkinin fotosentez yapmasını sağlar.
Lizozom: Hücre içi sindirimden sorumludur. Hayvan hücrelerinde ve ilkel yapılı bitki hücrelerinde bulunur. Bitki hücrelerinde lizozomun görevini yapan özel yapılar vardır.
Sentrozom: Hücre bölünmesinden sorumludur. Sadece hayvan hücrelerinde bulunur.
Bitki ve Hayvan Hücresi Arasındaki Farklar
Hücre – Doku – Organ – Sistem – Organizma
Yapı ve görevleri aynı hücreler bir araya gelerek dokuları oluşturur. Dokular bir araya gelerek organları oluşturur. Organlar bir araya gelerek sistemleri oluşturur. Sistemler bir araya gelerek Organizmayı(canlı) oluşturur.
Hücrenin Keşfi ve Tarihsel Gelişimi
- 1585 – Zacharius Janssen ilk misroskobu icat etti.
- 1665 – Robert Hooke hücreleri keşfetti.
- 1674 – Antonie von Leewenhoek suda yaşayan tek hücrelileri fark etti.
- 1838 – Mattius Schleiden bütün bitkilerin hücrelerden oluştuğunu keşfetti.
- 1839 – Theodore Schwann tüm hayvanların hücrelerden oluştuğunu keşfetti
- 1858 – Rudolf Virchow bütün hücrelerin önceki hücrelerden geldiği fikrini önerdi.
- 1886 – Ernst Abbe ve Carl Zeiss ilk modern mikroskobu yaptı.
- 1931 – İlk elektron mikroskobu üretildi.
- 1955 – James Watson ve Francis Crick DNA yapısı için geçerli bir model önerdi
- 1996 – Vücut hücreleri kullanılarak Dolly isimli koyun kopyalandı.
- 2000 – İnsanın gen haritası çıkarıldı ve hala modern çalışmalar devam etmektedir.